Mum nasıl kaybolur?

Konu: Mum nasıl kaybolur? Salı Tem. 08, 2008 12:45 am

Gerçi şimdi elektrikler kesilince
otomatik olarak devreye giren lambalar, hatta jeneratörler var ama mum
hayatımız boyunca evimizin demirbaşı olmuştur. Onu o kadar hayatımızın olağan
bir parçası olarak algılamışızdır ki, fitiline bir kibrit çaktığımızda onun
nasıl yandığını, yandıkça katı kısmının nereye gittiğini düşünmeyiz bile.

Tarihi çok eskiye uzanan mum ışığının adeta büyülü bir gücü vardır. İnsanda
romantik duygular uyandırdığı gibi, tüm dinlerde ruhani bir yeri de vardır.
Ayin ve adakların vazgeçilmez malzemesidir. Mum tarihin ilk icatlarından
biridir. Mısır'da ve Girit adasında milattan 3000 yıl önceden kalma mumlar
bulunmuştur ama en yaygın kullanışı ortaçağda Avrupa'da olmuştur. Tarihi bu
kadar eski olup da günümüzde de popülaritesini yitirmeyen ve çok yaygın olarak
kullanılan başka hiçbir şey yoktur.

Aslında mumun yapısı çok basittir ama yanma mekanizması o kadar basit değildir.
Mumun yapısında iki ana eleman vardır. Birincisi yakıt görevini gören, bir
çeşit balmumu, ikincisi de emici özelliği olan bir çeşit sicim, yani fitil.
Fitilin emici özelliği çok önemlidir. Çünkü mumun yanma sırrı burada gizlidir.
Bu özellik gaz lambalarının fitillerinde de vardır ve onlar da aynı prensiple
çalışırlar.

Elinize herhangi bir sicim alıp ucundan su dolu bir kaba daldırdığınızda suyun
sicim tarafından emildiğini ve suyun sicim boyunca yukarı çıktığını renginin
koyulaşmasından anlayabilirsiniz. İşte fitil de mumun üst kısmında alevden
dolayı eriyen balmumunu emerek üst kısmına taşır ve bu bölgede yanmanın devamını
sağlar, yani burada asıl yanan ve ışığı veren fitil değil balmumunun
kendisidir.

Parafin balmumları ham petrolden yapılır, yani koyu bir hidrokarbon olup iyi
bir yanıcıdırlar. Çakmağı çakıp fitili tutuşturunca, mumun en üst tabakasının
da erimesine ve dolayısıyla mekanizmanın çalışmaya başlamasına sebep olursunuz.
Fitil, bu erimiş balmumunu yukarı aleve doğru taşır, balmumu alevin
sıcaklığında buharlaşır ve tutuşur. Yanan şey aslında mumun katı kısmı
olduğundan mum tümüyle yanıp bittiğinde geriye pek bir şey kalmaz.

Mum yapmada en çok arı balmumu, benzin üretiminde petrolden çıkan bir yan ürün
olan parafin veya bitkisel ve hayvansal yağlardan yapılan 'stearin' kullanılır.
Günümüzde en fazla kullanılan mumlar bunların karışımı ile elde ediliyor. Mumlar
çekme yöntemi ile, dökülerek veya pres edilerek yapılıyor. Her şey
tamamlandıktan sonra boya banyolarına sokulurlar ve en sonunda da parlaklık
kazandırmak için soğuk suya daldırılırlar.